علم کشاورزی

نرمتنان ( Moullusca  ) دسته ای از جانوران بی مهره هستند که هم در آب وهم در خشکی زندگی کرده ومعدودی از آنها جزو آفات محصولات کشاورزی محسوب می شوند .

خانواده لیسکها  Limacidae ) ) وحلزونهای باغی ( Helicidae  ) پلی فاژ بوده ومحصولات مختلف کشاورزی را مورد حمله قرار می دهند .

راب یا لیسک :  (Slug  )

لیسکها در بین آفات از مهمترین عوامل شناخته شده ای هستند که به گیاهان زراعی کاشته شده حمله کرده وخسارت جدی آنها در باغات ، مزارع وگلخانه ها مشهود است . رابها دو جنسی ( هرمافرودیت ) بوده وهر جانور ارگان تولید مثلی نروماده را تواما " دارد . هر چند آمار دقیقی از خسارت این آفت در باغات مرکبات وجود ندارد ولی خسارت آنها روی میوه ها ونهالستانها کاملا مشهود می باشد .

لیسکها غالبا در فصولی که درجه حرارت ورطوبت مناسب باشد ( بین 20 تا 25 درجه سانتی گراد ورطوبت بین 60 تا 75 درصد ) فعالتر ولی در فصول بسیار خشک ویخبندان تغذیه آنها متوقف شده ومعمولا در پناهگاهها مخفی می شوند . در هوای گرم وبه هنگام وزش باد که رطوبت کمتری وجود دارد جمعیت لیسکها کاهش می یابد .

لیسکها در شرایط شمال کشور معمولا تخمهای خود را در دستجات حدود 18 تا 50 تائی زیر خاک ویا مواد آلی در حال پوسیدن قرار می دهد . خشکی وبی آبی معمولا سبب نابودی سریع تخمها می گردد . تراکم لیسکها در خاکهای رسی بیشتر می باشد .

لیسک معمولی ( Parmacella  ibera  ) از خانواده ( Limacidae  ) فعالیت شبانه   وفقط یک نسل دارد . طول بدن آنها در حداکثر رشد حدود 10 سانتی متر ورنگ آن نخودی تا قهوه ای روشن است . پوره ها در ابتدا از مواد آلی وهوموس خاک تغذیه می کنند ولی بسیاری از گونه ها نیز ممکن است از اعضای زیرزمینی وارگانهای هوائی درخت یا گیاه تغذیه نمایند .

لیسکها وحلزونها دارای ترشحات لزج وچسبنده ای ( Mucus  ) هستند که در مسیر حرکت آنها دیده می شود.

حلزونها :   ( Snails  )

حلزونها از لحاظ ظاهری با لیسکها متفاوتند . حلزونها برخلاف لیسکها دارای صدف آشکار ومارپیچ بوده ، خسارت وزیان اقتصادی آنها بمراتب کمتر از لیسکهاست . بنظر می رسد حلزونها در خاکهای قلیائی که دارای کربنات کلسیم آزاد است کمتر دیده می شوند .

حلزونها نیز همانند لیسکها فعالیت شبانه داشته واز پارانشیم برگ تغذیه می نمایند . فعالیت حلزونها در شرایط مرطوب شدیدتر بوده وطول تابستان تا اوایل پائیز تخمهای خود را در خاک قرار می دهند . بعضی از گونه ها ممکن است تا چندین فصل زنده بمانند .

حلزون سفید ( Helicella   candeharia  ) وحلزون قهوه ای (  Caucasotachea  lencoranea  ) از مهمترین گونه های غالب بشمار می روند . حلزون قهوه ای علاوه بر مرکبات از چای ، انگور ، درختچه های زینتی و صیفی وسبزی و... نیز تغذیه می کند . تخم آنها معمولا در توده های 60 تا 100 عددی دیده می شود . حلزونها نیز همانند لیسکها هرمافرودیت هستند .

صدف جانور عضو حفاظتی بشمار می رود که می تواند حلزون را از تابش نور مستقیم آفتاب وخشک شدن آب بدن جانور محافظت کند .

* دشمنان طبیعی لیسکها :

لیسکها معمولا دارای دشمنان طبیعی زیادی هستند . پرندگانی چون کلاغ ، غاز ، اردک ، موشهای آبی ، خارپشت و... از آنها تغذیه می کنند . برخی از سخت بالپوشان ، مگسها ، کنه ها ، نماتدها ، قارچهای انگل و ... از دشمنان طبیعی حلزونها بشمار می روند .

* مبارزه زراعی ومکانیکی :

- جمع آوری واز بین بردن حلزونها ولیسکها با دست در سطوح کوچک مؤثر بوده وآنها غذایذ مناسبی برای ماکیان بشمار می روند .

- شخم وشیار اراضی زراعی وباغی پس از تخم ریزی آنها در کاهش جمعیت حلزونها ولیسکها مؤثر می باشد .

- مبارزه با علفهای هرز و جمع آوری جعبه های میوه  که در باغات در فصول مرطوب رها می شوند  بمنظور از بین بردن پناهگاه حلزون ها ولیسکها مهم می باشد .

- ایجاد پناهگاههائی که نقش تله را برای این جانوران بازی می کنند نیز مفید می باشد . برای این منظور تکه های سفال وبا تخته های پهنی که ابعاد 30 × 30 سانتی متر داشته و3 تا 4 سانتیمتر بالاتر از سطح زمین قرار می گیرند استفاده می شود و پس از مدتی می توان حلزونها ولیسکها را جمع آوری ومعدوم نمود .

- ایجاد نوارهای حفاظتی : با استفاده از مواد جاذب الرطوبه مانند آهک زنده ، خاکستر چوب ، نمک طعام ، سولفات آمونیم ، سولفات مس و... می توان نوارهائی در اطراف محدوده کشت وکار بوجود آورد تا بمحض تماس با این مواد آب بدن لیسکها از دست رفته وتلف شوند . یا با پوسته شلتوک برنج به سبب وجود سلیس فراوان ونوک تیز بودن پوسته ها می توان از ورود لیسکها به محدوده کشت وکار جلوگیری نمود . البته باید توجه نمود شرایط اقلیمی مازندران ( بارندگی ورطوبت زیاد ) تاثیر مواد جاذب الرطوبه را کم می نماید . وبعضی از مواد فوق باعث تغییر شرایط فیزیکی وشیمیائی خاک می گردد . لذا استفاده از مواد فوق باید با نظارت کارشناسان مربوطه صورت گیرد .

* مبارزه شیمیائی :   

قبل از مبارزه شیمیائی رعایت نکات ایمنی واحتیاطات لازم بمنظور جلوگیری از مسمومیت های احتمالی چهارپایان ، پرندگان ومرغان خانگی الزامی است .

مبارزه شیمیائی معمولا در مواقعی که حلزونها ولیسکها فعالترند وهوا خنک ، ابری یا مه آلود واحتمال بارندگی نمی رود توصیه می گردد . هوای خشک وآفتابی که توام با وزش باد است بدترین زمان مبارزه با این آفات است . بارش بارانهای شدید نیز از کارائی مبارزه شیمیائی می کاهد .

بهترین روش مبارزه با آفات فوق طعمه پاشی است . آزمایشهای انجام شده طی سالهای 79-78 در مازندران کار آئی روش طعمه پاشی را در مقایسه با روش محلولپاشی تائید نموده است . مضافا اینکه باقیمانده سم در روش محلولپاشی بمراتب بیشتر از روش طعمه پاشی است .

استفاده از طعمه های آماده نظیر متالدهید 6% بمیزان 25 – 20 کیلوگرم در هکتار یا متیوکارب ( مزورول 4% )به میزان 25 – 20 کیلوگرم یا طعمه آماده شده توسط کشاورزان با استفاده از سبوس گندم بمیزان 20 کیلو وحشره کش کارباریل ( سوین ) بمیزان 1 کیلو گرم تاثیر مطلوبی دارد .

مبارزه ( طعمه پاشی ) باید هنگام عصر یا شبها که لیسکها فعالیت دارند صورت پذیرد . برای جذب بیشتر لیسکها به سمت طعمه ها می توان قدری ملاس چغندر قند را به هنگام تهیه طعمه اضافه نمود .